SGK tarafından yapılan bu önemli duyuru, sosyal güvenlik sistemindeki hakların korunması açısından büyük önem taşıyor. Pek çok vatandaşın farkında olmadığı ya da ihmal ettiği zaman aşımı kuralları, ciddi hak kayıplarına neden olabiliyor. Kurumun açıklamasına göre, hak doğuran olayın gerçekleştiği tarihten itibaren başlayan 5 yıllık süre, birçok ödeme için kritik bir sınır niteliğinde. Bu süre içinde yapılmayan başvurular, kazanılmış hakların önemli bir bölümünün ya da tamamının yanmasına yol açabiliyor. Bu nedenle, sigortalıların ve hak sahiplerinin kendi durumlarını gözden geçirmeleri ve gerekli başvuruları zamanında yapmaları elzem görünüyor.
Zaman Aşımı Kapsamındaki Temel SGK Hakları
Sosyal Güvenlik Kurumu'nun uyguladığı 5 yıllık zaman aşımı kuralı, oldukça geniş bir hak yelpazesini kapsamaktadır. Bu süre, hakkın kazanıldığı andan itibaren işlemeye başlar ve sürenin sonunda başvuru yapılmamışsa hak sahipliği önemli ölçüde kısıtlanır. Zaman aşımı riski taşıyan başlıca haklar arasında; iş kazası veya meslek hastalığı sonucu bağlanan sürekli iş göremezlik gelirleri, sigortalının vefatı halinde hak sahiplerine bağlanan ölüm aylıkları (dul ve yetim aylığı), kamu görevlileri için geçerli olan vazife malullüğü aylıkları bulunmaktadır. Ayrıca, sigortalının vefatı durumunda verilen cenaze ödeneği, evlenen kız çocuklarına ödenen evlenme ödeneği (çeyiz parası) ve hastalık veya analık durumunda ödenen geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) gibi tek seferlik veya dönemsel ödemeler de bu 5 yıllık kurala tabidir. Maluliyet aylığı başvuruları da yine bu süre içinde yapılmalıdır.
SSK, Bağ-Kur ve Memurlar İçin Ortak Kural
SGK'nın 5 yıllık zaman aşımı uyarısı, sigortalılık türüne bakılmaksızın tüm vatandaşları ilgilendirmektedir. Eski adıyla SSK'lılar (4/1-a), Bağ-Kur'lular (4/1-b) ve Emekli Sandığı'na tabi memurlar (4/1-c) bu kuralın kapsamındadır. Hak doğuran bir olay yaşandığında, örneğin bir iş kazası geçirildiğinde veya sigortalı vefat ettiğinde, ilgili ödeneği veya aylığı alabilmek için 5 yıl içinde SGK'ya müracaat edilmesi şarttır. Eğer başvuru bu süre aşıldıktan sonra yapılırsa, SGK yalnızca başvuru tarihinden geriye dönük olarak son 5 yıla tekabül eden ödemeyi yapar. Beş yıldan daha eski dönemlere ait alacaklar ise zaman aşımı gerekçesiyle ödenmez. Bu durum, özellikle uzun süre önce gerçekleşmiş olaylara dayanan haklar için ciddi kayıplar anlamına gelmektedir.
Emekli Aylıklarında Özel Durum: 2008 Miladı
Emekli aylıkları konusunda zaman aşımı uygulaması, emeklilik tarihine göre farklılık göstermektedir. Sosyal güvenlik reformunun yapıldığı 2008 yılı öncesinde emekli olan vatandaşlar için genel 5 yıllık zaman aşımı kuralı işlemektedir. Yani, bir emekli 5 yıl boyunca maaşını almazsa, sadece son 5 yıllık birikmiş tutarı talep edebilir, öncesi yanar. Ancak, 2008 yılı ve sonrasında emekli olanlar için durum farklıdır. Bu gruptaki emeklilerin maaşları zaman aşımı nedeniyle tamamen kaybolmaz. Fakat, maaşın banka hesabından aralıksız 12 ay boyunca çekilmemesi durumunda SGK, sistem üzerinden ödemeyi otomatik olarak durdurur. Bu, bir güvenlik önlemidir ve SGK'nın kişinin hayatta olup olmadığını veya aylık alma şartlarının devam edip etmediğini kontrol etmesini sağlar. Durum açıklığa kavuştuğunda maaş tekrar bağlanır, ancak ödemenin durdurulduğu 12 ay ve sonrası için geriye dönük ödeme yapılmaz.
Mirasçılar Dikkat: Süre Sadece İki Yıl!
Sosyal güvenlik haklarında en kritik ve en kısa zaman aşımı süresi, vefat eden sigortalıların mirasçıları için geçerlidir. Sigortalının vefat etmeden önce hak ettiği ancak alamadığı aylık veya gelir gibi alacakları söz konusu olduğunda, mirasçıların bu parayı talep etmek için sadece 2 yıl süresi bulunmaktadır. Bu 2 yıllık süre, vefat tarihinden itibaren başlar. Eğer mirasçılar bu süre içinde SGK'ya başvurmazlarsa, ölen sigortalının birikmiş alacakları üzerindeki haklarını tamamen kaybederler ve bu alacaklar SGK kayıtlarından silinir. Cenaze ödeneği gibi bazı ödemeler için 5 yıllık genel süre geçerli olsa da, birikmiş maaş alacakları için bu 2 yıllık kısa süreye azami dikkat gösterilmelidir. Ayrıca, SGK mevzuatında ağır hastalık, akıl sağlığı sorunları veya vesayet altına alınma gibi özel durumlar belgelendiğinde 5 yıllık zaman aşımı süresinin uygulanmayabileceği istisnalar da bulunmaktadır, ancak bu durumların resmi belgelerle kanıtlanması şarttır.
