Türkiye'de işgücü piyasasında karşılaşılan sorunlardan biri de çalışanların gerçek kazançlarının resmi kayıtlara tam olarak yansımamasıdır. Bu durum, hem vergi kaybına hem de çalışanların sosyal haklarında ileride sorun yaşamasına neden olabilir. Bu tür kayıt dışı uygulamalarla mücadele etmek ve ücretlerin şeffaf bir şekilde takip edilmesini sağlamak amacıyla yeni yasal düzenlemeler hayata geçiriliyor.
Banka Kanalıyla Ödeme Mecburiyeti Başlıyor
İstihdamda şeffaflığı ve kayıtlılığı artırmayı hedefleyen yeni yasal düzenleme, 4 Haziran 2025 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak resmileşti ve Temmuz ayı itibarıyla uygulamaya konulacak. Bu düzenlemeyle birlikte, istihdam ettiği çalışan sayısı 3 veya daha fazla olan işyerleri, personelinin maaşlarını ve diğer ücret ödemelerini nakit olarak elden veremeyecek. Tüm ödemelerin banka veya belirlenen diğer resmi kanallar (PTT) üzerinden yapılması zorunlu tutuldu. Bu adım, ücretlerin doğru ve tam olarak beyan edilmesini kolaylaştıracak.
Ödeme Yöntemleri ve Açıklama Kuralları
Yeni düzenleme, maaş ödemelerinin banka aracılığıyla yapılmasını zorunlu kılıyor, ancak bazı istisnaları da içeriyor. Özellikle banka şubesi bulunmayan bölgelerdeki işyerleri için ödemelerin PTT aracılığıyla gerçekleştirilebileceği belirtildi. Ancak, hangi kanal kullanılırsa kullanılsın, ödemenin niteliğinin açıkça belirtilmesi gerekiyor. Maaş, prim, ikramiye gibi yapılan ödemelerin açıklamasının, banka veya PTT hesap hareketlerinde net bir şekilde yer alması şart koşuldu. Bu zorunluluk, yapılan ödemelerin yasal dayanağının ve amacının şeffaf olmasını sağlayacak.
"Kayıtlı Kayıt Dışılık" Tanımı ve Tarihçesi
"Kayıtlı kayıt dışılık" terimi, özellikle yüksek gelirli çalışanların, resmi kayıtlarda yani bordrolarında asgari ücret veya daha düşük bir ücretle gösterilmesi durumunu ifade eder. Bu usulsüz uygulama, işverenlerin vergi ve sosyal güvenlik prim yükümlülüklerini azaltmasına imkan tanır. Ancak bu durum, çalışanların da gelecekte alacakları emeklilik maaşının düşük hesaplanmasına neden olur. Devletin bu tür uygulamalarla mücadelesi yeni değildir; ilk yasal düzenlemeler 2008 yılında yapılmıştı. 4 Haziran 2025'te Resmi Gazete'de yayımlanan düzenleme ile birlikte ise, banka yoluyla ödeme zorunluluğu getirilerek bu mücadeledeki kapsam ve denetim gücü artırıldı.
Düzenlemeye Uymayanlara Verilecek Cezalar
Yeni maaş ödeme kurallarına riayet etmeyen işverenler, ciddi idari para cezalarıyla karşılaşacaklar. SGK Eski Başmüfettişi İsa Karakaş'ın Türkiye Gazetesi'nde yer alan yazısındaki bilgilere göre, 2025 yılı için belirlenen ceza miktarları kanunlara göre farklılık gösteriyor. 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi işçiler için, banka dışı ödeme yapılan her bir işçi ve her ay başına 2.179 TL ceza kesilecek. Deniz İş Kanunu kapsamındaki gemi adamları için bu rakam her çalışan ve ay başına 28.856 TL, Basın İş Kanunu'na tabi gazeteciler için ise her gazeteci ve ay için 36.081 TL olarak belirlendi. Ayrıca, çalışanın imzası bulunmayan bordrolarla banka dışı yapılan ödemelerin tespiti halinde, toplam ceza tutarının çalışan sayısı ve ay sayısına göre 312.000 TL’ye kadar ulaşabileceği de belirtildi.
